00:32.9
Okay lang ba na ano?
00:37.5
Sayang daw yung ano mo, yung pag-aaral mo.
00:50.2
Maganda ho ng mga puno.
00:54.7
Dito po tayo ngayon, katekram, sa taas po ng mundok.
01:00.1
Hinahanap po natin yung isang bata na itinakas po nung isang lalaki.
01:08.1
Bali yung bata po na sinasabing natin, katekram, 10 o 11 years old po yung tinakas po dito.
01:24.7
Maganda tanghali po.
01:43.2
May aso? O dito muna kayo.
02:19.6
Maganda tanghali po.
02:24.7
Sa DSWD po kami, pwede po kaming tumuloy.
02:36.9
Maganda tanghali po.
02:43.1
Sa DSWD po kami, ay, maganda tanghali po.
02:52.0
Pwede po kaming...
02:57.2
Maganda tanghali.
03:01.0
Maganda tanghali.
03:05.1
Tay, anak niyo po si Melvin?
03:09.6
Ah, kayo po yung tatay.
03:11.9
Ang pangalan niyo, tay?
03:15.3
Si asawa po niyo.
03:18.0
Pangalan niyo po?
03:21.8
Kapangalan niyo yung nanay ko?
03:24.7
Nasaan po yung bata?
03:28.2
Kumusta po yung buhay nyo rito, tay?
03:30.3
Kaya siya, ganun siya po.
03:32.4
Nagahalam ang pagpanahon ng tag-ulan.
03:35.4
Pagpanahon ng tag-araw, nagahawan.
03:38.3
Kaya sa po si Melvin, nagtatago po ba?
03:44.1
Naisiya po siguro.
03:48.9
Kuya Melvin, dito ayusin natin yung problema sa DSWD.
04:02.4
Ikaw yung sinasabing tinakas mo daw yung bata sa eskwelahan.
04:10.4
Tinakas mo daw yung bata sa nag-aaral.
04:14.5
Asot, tinakas mo yung nandyan.
04:21.8
Pero, ilang taon nung yung tinakas mo?
04:24.7
Totoo bang 11 years old?
04:27.3
13 na yun, hindi 11.
04:30.7
Ilan taw ko na, kuya Melvin?
04:35.8
Ano bang nangyari?
04:36.7
Ba't mo tinakas yung bata na nag-aaral?
04:39.0
Hindi ko tinakas yan.
04:40.7
Anong nangyari ba?
04:43.8
Ayun, napangasawa ko.
04:46.5
Ano bang nangyari?
04:48.0
Siya ba ang may gusto o ikaw?
04:50.4
Eh, parehaso kami.
04:51.7
Hindi naman po pwedeng ako lang yung may gusto.
04:54.2
Hindi man nung sasama sa'kin yan kung ako lang may gusto.
04:57.4
Tay, kayo ano bang ano n'yon nung 11 years old yung tinakas niya?
05:02.6
Hindi man, Sir. 11 yan.
05:03.9
Ay, 13. Sorry po.
05:06.4
Sabi ko kasi sa'kin doon, 11 eh.
05:08.4
Ayun, ano. Kasing nag-asawa yung dalawa na yun, nagsama yan,
05:12.2
namanhay kami sa magulang yan, at alam ng magulang yan.
05:16.5
Tay, nakilala ko nung isang araw si Primo, tsaka po yung anak niyo, yung yung nag-aaral po nung political science.
05:23.8
Kapatid mo pala yun.
05:25.8
Tapos nakwento ka nga sa'kin. Eh, yung kuya ko nga sabi eh,
05:30.8
yung nag-asawa ng ano eh, ganun tumulong sa mga magulang ko eh.
05:35.8
Para may sama ng loob sa'yo.
05:40.8
Tapos siya daw kaya tumigas yung ulo dahil nga ikaw nga nag-asawa siya, gusto na rin mag-asawa ayaw ni Papa mo.
05:48.8
Alino ba yung buong sawa namin?
05:53.8
Pwede siya mag-asawa kung gusto niya.
05:55.8
Ah, pwede na ba tay? Mag-asama si Primo?
05:58.8
Ang, ang pwede ko kasi ang bata o kasi may personal na pag-iisip yan.
06:03.8
Kasi katulad nyo yung sinag-aaral namin, eh hindi naman nag-aaral eh.
06:08.8
Hindi bubulakbol.
06:10.8
Eh, siyempre sa ganitong buhay na mahirap, eh yung mag-aaral ng bata eh talagang mahirap.
06:18.8
Eh, paano? Pinapakuha ka ng DSWD.
06:24.8
Okay lang ba na, ano?
06:28.8
Sayang daw yung ano mo, yung pag-aaral mo.
06:31.8
Hindi naman ako ayaw.
06:42.8
Sa'n naman ang bahay niyo ate?
06:43.8
Doon po sa may, baka po sa may malapit sa court.
06:46.8
Malapit sa court?
06:47.8
Yung pag-anong pundahan niyo.
06:50.8
Kayo tayo nung nalaman niyong 13 yung mapapangasawa ng anak niyo, okay lang?
06:55.8
Eh, sila naman sila ang magtausap eh.
06:59.8
Wala naman ko ah, kasi sabi ko nga kanina, may personal na pag-iisip yung mga bata.
07:05.8
Na hindi pwedeng pasokin ang mga magulang.
07:07.8
Sila naman ang may pag-uusap niya.
07:09.8
Inayos naman namin.
07:12.8
Kaya sinubukan niyo pong pag, ayun pa, ayusin pa.
07:19.8
Eh, inayos naman namin yung pagsasama nila.
07:22.8
Kumuha naman kami sa kanilang magulang.
07:25.8
Wala namang problema din sa magulang nila.
07:29.8
Hindi ko naman nung tinakasin, kusamaan siyang sumama.
07:34.8
Eh Kyle, sabi nila, tinakas mo daw.
07:36.8
Sabi lang nung nila eh.
07:40.8
Pero, walang katotohanan na tinakas mo siya.
07:44.8
Sa takas ko, nandiyan lang yung bahay nila.
07:46.8
Dito lang rin nadadalin.
07:47.8
Ang sabi nila kasi, tinakas mo sa school.
07:52.8
Nag-aaral ba kayo nung ano?
07:54.8
Nung ano po, pinaghinto din po kasi ako kasi ano eh.
08:01.8
Tatlo po kasi kami nag-aaral.
08:06.8
Eh, hirap din po.
08:10.8
Kaya, nag-asawa ka na lang.
08:23.8
Tinakot ka ba niya?
08:28.8
Paano ba nagsimula?
08:32.8
Hindi ka tinakas.
08:37.8
Tinakas talaga siya.
08:39.8
Nangakas pala kita eh.
08:44.8
Tinakas ka talaga galing school?
08:47.8
Ba't hindi ka makapagsalita?
08:51.8
Sige, kwenta mo sa amin.
08:53.8
Sabi, balita kasi sa amin.
08:55.8
Tinakas ka daw sa school.
09:00.8
Anong nangyari ba?
09:02.8
Gusto nga nang sumama yan, sir.
09:03.8
Hindi ko naman sinigil.
09:05.8
Paano ba nagsimula yung, ano niya,
09:10.8
ang inyong pag-iibigan?
09:16.8
Yung umaabang-aabang.
09:19.8
Ah, inaabangan ka.
09:27.8
Inaabangan ka pag tataan ka gano'n?
09:35.8
Ikaw? Kaka lang na na?
09:39.8
Lagi ko naman nakikita yan. Bata pa lang po nakikita ko na yan eh.
09:42.8
Ah, childhood, tanong mo pala siya.
09:45.8
Ano ba, childhood friend o?
09:47.8
Hindi naman no, friend eh.
09:49.8
Yung, ano niya, yung kaibigan ko eh.
09:51.8
Kapatid niya, yung kuya niya.
09:53.8
Kaibigan mo yung kapatid niya?
09:56.8
Akala ko kasi tinakas mo siya eh.
09:58.8
Kaya sabi nung DSWD,
10:01.8
iyan naman yung, intervene mo yung dalawa kung,
10:04.8
kung may pananakit o anuman,
10:07.8
punin ko daw yung asawa mo, yung kinakasama mo.
10:11.8
Ano nagustuhan mo sa kanya?
10:15.8
Kanya no, yung simple lang.
10:18.8
Kaya sumabay sa buhay dito sa bundok.
10:22.8
Kaya ate, naliban ba sa kanya ilan yung nanligaw mo?
10:27.8
Ah siya, first boyfriend mo.
10:30.8
Hindi mo ba naisip, kumare,
10:32.8
siyempre mapunta na ako sa ano,
10:34.8
pagka nagkaanak kami,
10:36.8
kaya ko na ba siyang buhayin, gano'n?
10:39.8
Naisip mo bang gano'n?
10:42.8
Naisip ko rin naman o, pero,
10:44.8
hindi naman umano kung hindi susubukan eh.
10:46.8
Ba't parang ang lakas ng loob natin,
10:49.8
siyempre mahirap nga yung buhay, diba?
10:51.8
Ba't parang ang lakas ng buhay natin,
10:53.8
sa tingin naman natin na,
10:55.8
parang baka mahirapan, mahirapan yung anak ko, gano'n?
11:00.8
Naisip din o, pero,
11:03.8
kaya naman, diba?
11:05.8
Nandyan naman si mama at papa, gano'n?
11:07.8
Eh hindi o, hindi ako mahasa sa kanila.
11:10.8
Eh kaya ko naman, eh.
11:13.8
Na ano ka po nung binata ako, eh.
11:16.8
Hindi ako makapag, ano, eh,
11:18.8
ngayong may asawa na ako, mas,
11:21.8
may ano na yung pagod ko.
11:23.8
Ibig mo sabihin, nung binata ka,
11:25.8
kaya mo naman na buhayin yung sarili mo?
11:30.8
waldas kong waldas po ako nung ano eh,
11:32.8
nung binata ako, eh.
11:35.8
kumikita ka naman, pero walang pinupuntahan.
11:39.8
Gano'n ang ibig mo sabihin, kasi waldas, diba?
11:42.8
ibig ko sabihin, ba't di mo tinulong kay mama at papa mo?
11:45.8
Yun nga o, yung ano,
11:46.8
napupunta lang sa barkada nung ano pa ako.
11:49.8
Hindi ako nakakapagod.
11:50.8
Hindi, ibig ko nga sabihin, ba't di mo tinulong kay mama at papa mo,
11:53.8
yung kinikita mo?
11:55.8
Eh hindi nga po ako nang bibigay sa kanila noon, eh.
11:59.8
Sa barkada ako napupunta.
12:02.8
Yung pag nagbabarkada,
12:06.8
magkakaroon ka ng sariling pamilya.
12:09.8
ganun din ang magiging anak mo sa inyo?
12:13.8
Hindi o, siyempre,
12:14.8
pagsisikapan ko na ano,
12:16.8
maiba naman siya.
12:18.8
Gano'n kabait tong asawa mo, ate?
12:27.8
Ano ba, mabait ba yung asawa mo?
12:30.8
Ba't di mo muna siya pinatapos sa pag-aaral?
12:33.8
Huminto na rin ako kasi siya.
12:36.8
Mama ko na rin po kasi nagsabi na huminto muna ako.
12:39.8
Hindi na ako pinag-enroll kasi ang tatlo kami mag-aaral.
12:44.8
Kaya kulang yung budget.
12:45.8
Pinahinto ka pala dahil wala ng budget.
12:49.8
Yung dalawa ko lang po sana muna kapatid pag-aaralin kasi nga elementary.
12:58.8
Sayang, hindi mo pa natapos yung grade 10 man lang sana, no?
13:03.8
Pero anong plano niyo? Itutuloy niya ba yung ano niya hanggang?
13:07.8
Pagka ano siguro. Pagka pwede nang iwan-iwanan yung bata, pwede niya ulit siyang mag-aaral.
13:13.8
Pero napag-usapan hindi?
13:16.8
Yung pag ganun, yung mag-aaral siya ulit.
13:18.8
Napag-usapan ako namin yan.
13:21.8
Kung gusto niya pa, di pwede naman.
13:23.8
Oh. Ikaw ate, itutuloy mo?
13:27.8
Pag may ano po, pwede.
13:32.8
Itutuloy niya pa rin kung kaya. Kasi, sayang. Ano ba yung plano niyo sa buhay?
13:37.8
Siyempre, may mga plano kayo.
13:39.8
Alos isang taon na kayo nagsama.
13:42.8
Wala pa naman yung plano na ano.
13:46.8
Puro sa bata pa lang ang plano.
13:48.8
Hmm. Ilang ano na pala yan? Ilang months na?
13:51.8
Seven. Magsi-seven po ngayong May.
13:53.8
Hmm. Ilan ang plano niyo? Lima?
13:58.8
Isa lang ako, yan lang ako.
14:00.8
Hmm. Ba't napahawak ka pa?
14:03.8
Gusto mo pa yata buminti ako.
14:08.8
Ano sana yung plano mo sa buhay? Ano yung, ano mo, parang gusto mong matapos ate?
14:18.8
Kahit hanggang highest pa lang po sana.
14:22.8
Basta po yung makakapag-trabaho.
14:26.8
Kasi kinuha mo na, paano pa siya mangarap?
14:29.8
Mababa. O kung ikaw?
14:32.8
Eh, kung makapagpatuloy ako, baka ako nasa PMA ako ngayon o kasundalo na.
14:39.8
Pero gusto ko lang sabihin sa inyo, gusto kong iwan sa inyo.
14:43.8
Huwag kayong makakalimot kayo, God, para mas bigyan kayo ng matatag na samahan.
14:48.8
Kasi may madami pa kayong pagsubok na pagdataanan eh.
14:52.8
Kasi sa bata niyo, sa bata niyong nagsama at hindi kayo handa, marami kayong pagsubok.
15:02.8
Kaya congratulations sa ano mo, sa baby niyo. Ate, congratulations.
15:07.8
Maging honest ka lang sa kanya.
15:12.8
Okay, sige, ito na lang. Ano yung parang mapapromise mo sa kanya, mapapangako mo sa kanya?
15:18.8
Yun lang naman yung ano, maging tapat.
15:27.8
Sana hanggang, hanggang tumanda kayo, ganyang kayo ka-sweet ha, yung ngiti niyo.
15:33.8
Nag-spark ha, dapat ganyan ha.
15:36.8
Ito pala, isa na lang pala Kuya Melvin. Ano naman sa tingin mong nakuha mo kay papa mo na pwede mong maipamaan na sa mga anak mo?
15:45.8
Huwag sasaktan yung asawa.
15:48.8
Hmm. Ibig sabihin si papa mo hindi pa sinaktan si...
15:52.8
Okay. Paano? Thank you ate.
15:55.8
Sa mga minamahal po natin mga ano dyan, mga lolot-lola dyan, tito, tita, nanay, tatay, ate, kuya.
16:02.8
Sila po yung magulang po ni ate Daisy at saka po ni Primo at Kuya Melvin.
16:08.8
Tay, pangalan po niyo tay?
16:10.8
Oo po. Tay si nanay...
16:13.8
Pangalawang araw po namin dito, nakilala po namin yung anak po niyo si ate Daisy at saka po si Primo.
16:20.8
Nakaka-proud po yung anak niyo tay, ano.
16:24.8
Gustong maging lawyer yata, political science pong pinukuha.
16:28.8
Nakaka-proud lang. Kung baga, bundok to eh.
16:32.8
Tapos nalaman namin merong gustong mag-law, political science ang ano niya.
16:39.8
Paano niyo nasusustentuhan yung pangangilangan ng anak niyo doon?
16:43.8
Sa kuwan, sir. Sa kaunting-kaunting kita sa ganito.
16:47.8
Minsan naghahanap buhay sa yung ganyan, uling pagkawala ng tanim.
16:53.8
Kahit pa paano naman nabibigyan-bigyan. Kasi yung pinag-aaralan naman niya doon, libre.
16:59.8
Kailangan lang niya kunin yung upa sa bahay at saka yung mga pambaong-bao niya.
17:06.8
Scholar daw po siya nung school niya.
17:09.8
Tapos, may boyfriend na rin mo pala, no?
17:12.8
Meron na po. Ay hindi na mapipigilan yun. Ang importante kasi makapag-aaral siya.
17:18.8
Natanong po siya nung isang araw.
17:21.8
Kasi naghahanap kami ng scholar, sabi ko.
17:25.8
Pero may rules. Wala mo ng boyfriend o girlfriend. Babalikan kita, sabi ko, malamang ko ang decision mo.
17:34.8
Kaya hindi ko pa ako napuntahan. Inunakuho muna kayo.
17:38.8
Pakunti-kunting sabi ko, kasi yung anak ko na yan talagang gusto niyang mag-aaral.
17:47.8
Sabi ko, sige hanggat kayang igapang, gagapang natin.
17:51.8
Sa ngayon, tayo, di ba ang hirap ng pag-ano nga yan? Yung paglungaw?
17:57.8
Huwag ko kayong magalit, ha. Siyempre, sa hirap ng paglungaw, kasi parang ubas na yung puno sa kaka-ano.
18:06.8
Kasi talagang mauubos at mauubos siya, eh. Eh, after nga, di ba?
18:11.8
Ay, ako naman, sir, ang ginagawa ko, pag yung pinuputol ko yung kahoy, minapalitan ko katulad nitong mga mangga na yan, mga halaman na yan.
18:20.8
Para kung mawala yung kahoy, yung mga halaman, yun ang mapapakinabangan.
18:24.8
Ah, po. Pero kayo pala, tay, anong, tu, anong, ano, Tagalog po ba kayo?
18:29.8
Quezon po ako, eh. Ah, ganyang Quezon, Tagalog.
18:33.8
Hmm. Sinanay, Quezon din po kayo?
18:35.8
Quezon po, San Andres Quezon po.
18:37.8
Ah, okay. Kailan lang po pala kayo dito?
18:40.8
Ano po, kami, napunta dito, bata pa po ako.
18:45.8
1989 po andito kami.
18:49.8
Saan po kayo napunta dito?
18:50.8
Eh, yung tatay ko po, dito nanirahan na.
18:54.8
Nag, ano po, siya nang kuha ng, sa mga DNR po, yung sa plantation po.
19:02.8
Yung patanim ng mga gobyerno.
19:05.8
Yan ang buhay nila dito, ko, Tekram. Pero, pero kung magtatanim ka lang ng ano to eh.
19:11.8
Kaya lang, siyempre, kung may mga, ano ka, may mag, mag-aaral eh, kailangan nila ng panggastos eh, no?
19:18.8
Yan talagang kailangan, number one, kailangan siya. Kaya, kung halimbawa, panahon ng, panahon ng pagtanim.
19:26.8
Magtanim ka ng magtanim. Para pagdating ng kwan, kahit pa paano, makakaluwag-luwag ka.
19:33.8
Kaya ni ate, ang ganda po nung anak niyo, ha?
19:37.8
Maganda, focus muna sa pag-aaral talaga.
19:40.8
Nag-aaral naman po siya ngayon. Kung baga nga, sila ngayon, ang pag-aaral nila ngayon,
19:47.8
wala po silang face-to-face ngayon, kasi pumainit. Online lang po sila ngayon.
19:55.8
Pero sa inyo, nai, okay sa inyo yan, yung nag-aaral tapos pinagsasabay?
20:01.8
Kaya nun, tignan niyo.
20:02.8
Kung kaya po nila, itong panganay ko kasi, yan talaga, sabi ko, hanggat kaya, mag-aaral sila ng mag-aaral eh.
20:14.8
Kasi malaya siya rin yung tinutuloyan nila nung araw sa Cebulpa.
20:19.8
Dito mang gagaling. Eh, wala kaming mga service. Kaya kituloyan lang siya rin sa pinsa namin.
20:26.8
Eh, nung kwan, yun, nag-huminto na rin, nag-loko na rin.
20:30.8
Kaya yung dalawa, yun yung tuloyan na mag-aaral. Yun naman si Prem. Grade 11 na yun eh.
20:38.8
Tay, may dala kaming grocery doon at saka bigas. Samo ko si Melvin para mag-aaral.
20:43.8
Para mag-aaral niya dito.
20:45.8
Paano po? Tay, balikan naman namin yung anak niya doon.
20:50.8
Maraming salamat po.
20:51.8
Tignan ko po yung kanyang desisyon kung ano po yung...
20:53.8
Maraming salamat po, Sir.
20:54.8
Kung makakapag-desisyon mo kung ano sa sabi niya kung gusto niya makapagtapos.
21:13.8
Maraming salamat po.
