00:59.0
Tapos binigay sa'yo.
01:00.0
So, cheap na burger na luma at ano.
01:05.5
Tatanggapin mo ba yun bilang consumer despite yung mataas na binayad mo?
01:09.7
Siyempre hindi, di ba?
01:10.6
Magdi-demand ka ng better quality.
01:12.5
So, palitan mo yung chef mo, kumuha ka ng mas magaling-galing na chef
01:15.3
para masarap yung food na sinaserve mo sa amin.
01:17.5
Dahil yun yung binayaran namin.
01:18.5
It's the same thing.
01:20.0
Nagbayad tayo ng tax dahil expectation natin.
01:22.8
Magbibigay ng magandang quality yung education, yung gobyerno sa atin.
01:26.4
So, karapatan natin mag-demand.
01:28.0
Okay, President Marcos.
01:29.3
Napalitan si VP Sara or si VP Sara kung naiintindihan niya yung overall implication
01:34.8
ng kahalagahan ng pag-address ng education crisis natin to resign
01:39.8
and find the right person to run the Department of Education.
01:45.2
Actually, pag-inisip nyo nga, Professor, matindering accountability niya ng Presidente
01:50.1
kasi siya appointing power.
01:51.9
Kasi kung titinan natin purely from competence perspective,
01:56.2
dapat maglagay ka talaga na matinudyan at ang daming magagaling.
01:59.3
From the education sector.
02:00.8
Unfortunately lang, iba sa kanila nakakausap ko.
02:03.8
And I don't think they're willing to appear in a program like this.
02:07.4
Kasi nga, mahirap pagpinitik mo yung pinaka-in-charge dun sa basic education ng Pilipinas.
02:14.1
Napaka-powerful pa naman politically ng mga Duterte.
02:17.5
But my point is, the problem is staring us in the face.
02:20.9
Tama yung sinasabi ni Professor Shelo, no?
02:22.6
I invite you all, available to online, yung EDCOM report about what ails our education system.
02:29.3
Kasi remember, ang problema ng iba dyan, yung in-denial.
02:33.0
Yung iba sinasabi, anong crisis? Wala naman tayong crisis sa edukasyon.
02:36.4
Hindi pa ba obvious? Ano ba naman kakalangin yung ebidensya?
02:41.6
Yun, tama ka Christian, no?
02:43.2
Yun na nga yung sinasabi ko.
02:44.4
That's why, in another post, I was challenging the President.
02:48.8
Kasi may accountability siya sa atin bilang mga botante at, you know, citizen na nagbabayan ng tax.
02:56.1
Natugunan tong problema to.
02:59.0
Yung political reason why he is keeping VP Sara.
03:03.4
But he has a greater responsibility sa mga mamamayan.
03:06.8
Natugunan tong education crisis natin.
03:10.6
Pwede ba ibigay na lang sa medyo benign na ahensya?
03:16.2
Yung merong iba, yung tipong less damage.
03:18.6
At kung pinuno, ha?
03:21.9
Away-away sila, away-away sila.
03:24.8
At paano kang nakakatutok na solusyonan yung problema to kung nagbabatuhan sila?
03:29.0
Nag-issues everyday pero i-deny na may disunity.
03:32.2
Pero tama ka, kano'y nga pinag-isipan ko,
03:34.1
so saan ang agency ba yung may least damage na pwedeng, ano, diba?
03:38.9
Wala akong maisip, eh.
03:40.9
Wala natin ilagay, baka ma-offend yung ahensya, no?
03:43.0
Pero totoo po yan, no?
03:44.0
In all seriousness, in all honesty,
03:46.0
pag-presidente ka, you have to put the right people.
03:48.4
We understand the issue of political accommodation,
03:50.5
pero for important portfolios, like education,
03:53.6
ano ba naman yung maglagay ka na may konting manlang karanasan?
03:56.9
Diba? Ang problema sa atin sa Pilipinas,
03:58.7
masyadong binababaan natin yung standards.
04:01.1
Di ba yung binabanggit nyo kanina, tree planting.
04:03.5
Parang naghahanap na lang tayo ng boating na gawa
04:06.5
nung vice-presidente bilang secretary ng education.
04:10.9
When in fact, dapat mataas ang expectation natin.
04:14.8
That's the biggest bureaucracy within the executive department.
04:19.1
It's the education bureaucracy. Tama ba?
04:21.5
Yes, yes. At saka alam mo yung isa pa.
04:23.5
Sorry, binasa ko talaga yung EDCOM report.
04:25.6
Kinukumpara yung how much we're spending per student.
04:29.5
Kumpara doon sa average globally para makapag-perform
04:32.3
ng positively better yung mga sadyante.
04:35.6
Sa atin, ang average spending natin per student is $11,000.
04:39.7
Sa ibang bansa, $50,000 plus na.
04:43.7
So napakalaki ng difference.
04:45.2
And yet, kung tutuusin, ang dami-daming issues ng corruption
04:49.3
na lumalabas sa DepEd.
04:51.0
So hinanap ko nga, may konkreto bang response yung DepEd
04:54.5
nang lumabas yung issue tungkol sa 19,000 ghost students.
04:59.3
Parang wala akong nakita na kongkretong response
05:02.4
mula sa vice-president para tugunan yan.
05:04.6
And that's equivalent to 500 million pesos ata
05:07.6
na nawala sa pamahalaan dahil napunta lang sa mga ghost accounts.
05:12.2
Tapos meron pa akong nabasa dito sa report.
05:17.2
May feeding function din kasi.
05:19.1
Nagbibigay ng feeding program ang DepEd.
05:21.5
Kasi may mga marami tayong bata.
05:23.5
Kapag ka underweight ka or undernourished ka,
05:26.1
syempre mabagal yung learning mo.
05:29.3
So kasama sa mandate nila, yung DepEd-based feeding program,
05:33.8
magpapakain ka ng 100 days.
05:35.6
So sa budget for 2024, dinoble ng DepEd yung budget niya
05:40.6
from 5.68 billion to 11 billion for the feeding program.
05:45.6
So in-examine dito sa EDCOM, kasi daw ang sansabi nila,
05:49.5
pag balik ng mga sudyante, after pakainin,
05:54.5
Kaya dinoble nila.
05:55.6
So from 100 days, papakainin, gagawing 220 days.
05:58.9
Pero pag in-examine mo, with proper monitoring,
06:02.4
23% on average lang yung nagkakaroon ng setback
06:06.0
in terms of undernourishment.
06:08.3
So ibig sabihin, kung targeted ka sa intervention mo,
06:11.6
yung tututukan mo ng additional feeding, yung 23% lang.
06:14.7
Di ba? Hindi yung buong 100%.
06:16.7
So ang implication nun, may karagdagang budget ka na
06:19.8
instead of 11 billion yung hingin mo, pwedeng 8.6 billion.
06:23.5
Kasama yan sa pagiging DepEd.
06:25.6
Limited budget tayo.
06:27.8
Mahirap tayong bansa. Marami tayong tinututukan.
06:30.6
But we have to make sure that the money in DepEd
06:33.1
ay nagagamit efficiently sa mga programa
06:37.5
na magkakaroon ng kongkretong outcome.
06:40.0
Eh nakita naman natin noong nakaraan,
06:41.8
ano yung mga budget proposal ni madam?
06:44.7
Confidential fund.
06:46.9
So ito yung mga simpleng bagay na for me,
06:50.1
really very problematic.
06:53.5
ang dating sa akin,
06:54.8
despite all this,
06:56.1
kinikip siya ng presidente.
06:57.7
Baka hindi nari-realize sa presidente
07:00.1
ng crisis ng education,
07:03.5
yung kakulangan ng human capital,
07:06.5
at ano ang implication nito sa economy.
07:10.6
mas importante pa ito sa charter change.
07:12.9
Kung gusto mong mag-attract investment.
07:17.7
Actually, professor,
07:19.2
kasi ako nagtuturo din sa university.
07:21.2
Medyo pasama rin loob ko rito
07:22.8
kasi medyo malapit sa puso natin
07:24.3
yung education sector.
07:27.1
mas sumasaludo ako dun sa mga nagtuturo
07:29.1
sa basic education.
07:30.3
Kasi mas namumold yung foundation yun, di ba?
07:33.3
Yung formative years ng mga bata.
07:35.2
Kasi pagdating sa atin sa college,
07:37.6
minsan mahirap nang putuloy yung sunghay
07:39.3
o kaya mahirap nang,
07:40.8
it's very difficult to make up for lost time
07:43.8
during their basic education years.
07:46.3
Ngayon, kung ito yung nagiging situation natin
07:48.3
sa basic education,
07:50.1
it's a vicious cycle.
07:51.7
Ito kasi may nagkakomite,
07:52.7
it's a vicious cycle.
07:53.6
hindi na kayo nakontento ha.
07:57.6
Doon na lang, sige,
07:58.7
makontento tayo na kulay
07:59.8
lahat ang ating mga estudyante
08:02.3
dito sa reading, math, and science.
08:05.9
Okay na yung makontento tayo.
08:07.6
Makontento tayo na 10 years old natin
08:10.8
hindi marunong magbasa.
08:13.2
Makontento rin tayo
08:14.5
na yung mga na-appoint
08:16.3
sa mga importanteng posisyon
08:18.6
ay walang competence
08:19.9
or napakakaunti ng competence.
08:24.5
Tapusin natin ito interview.
08:26.1
Kasi ilang pala kailangan eh.
08:29.6
kahit magbigay ka ng free tertiary education,
08:32.1
maganda kasi yung PINOSCO online,
08:33.8
nilabas na yung result ng UBCAT
08:37.1
puro mayayaman lang naman
08:38.3
yung mga pumapasa dyan
08:39.3
or anak ng politiko.
08:40.4
Siyempre, mga anak ng politiko,
08:41.7
may capacity yung mga politicians
08:43.0
padala yung mga anak nila
08:44.0
sa mga gagandang schools, diba?
08:47.4
ikaw na yung turo ka sa college,
08:48.7
hindi natin pwede i-compromise
08:51.7
ng tertiary education.
08:52.8
Kasi ito na ipapunta
08:54.1
sa professional well-being nila.
08:57.7
kung hindi sila marunong magbasa
09:00.1
tatanggapin mo ba yan sa college?
09:02.5
even if we have free tertiary education,
09:05.1
kung yung ating mga studyante
09:06.7
ay hindi marunong magbasa,
09:07.9
magsulat, mag-math,
09:09.4
hindi sila makaka-admit sa college.
09:12.7
ang makikita natin
09:13.6
yung makakapasok sa tertiary education
09:16.2
ng free tertiary education
09:17.4
ay yung middle class to upper class.
09:19.3
At yung mga low income,
09:21.2
It's not as low income.
09:22.8
The greatest parity.
09:24.3
The greatest parity yan.
09:30.9
may equity issue,
09:33.3
may injustice issue yan.
09:35.0
Sobrang complex na sektor.
09:39.7
Simplihan natin kasi
09:41.0
yung ibang nanonood na troll
09:42.7
incapable of digesting
09:45.1
complicated concepts.
09:47.5
simplihan ko na lang.
09:48.8
Sige, makontento tayo
09:55.3
madaling makarecruit
09:59.4
yun yung sinasabi nila
10:01.7
at corrupt na politicians.
10:03.5
They're actually better off
10:05.0
keeping the citizens stupid
10:07.4
kasi they will just continue
10:14.5
May pag-aaral dyan eh.
10:15.9
The smarter the citizens are,
10:17.9
the better the political outcomes.
10:20.0
The more responsible
10:21.0
they are as citizens.
10:22.8
kung ginagawa mong bobo
10:26.3
yung mga mamamayan mo,
10:27.3
mas dependent siya sa'yo.
10:29.3
we get the quality of government
10:35.0
siguro sa mga conversations.
10:38.3
we're privileged.
10:41.0
I'm not referring to the two of us.
10:43.5
kayo mga nanonood dito,
10:44.4
privileged tayo na
10:45.6
we get to talk about
10:47.0
these things at this level.
10:49.5
elsewhere in the Philippines,
10:51.3
pag ang concern mo
10:54.0
hindi na napapagusapan to eh.
10:56.0
yung civic education.
10:57.6
Hindi na napapagusapan yan.
10:59.1
ng isang mamamayan?
11:00.0
Yung binabanggit mo,
11:03.3
I don't know kung naging basic siya
11:04.4
over the years, no?
11:05.6
Pero at least siguro
11:06.2
ng panahon natin,
11:07.1
tinuturo naman yan,
11:08.2
yung role ng isang citizen.
11:10.2
To demand accountability
11:13.8
Yung mga leaders na to,
11:14.6
meron silang responsibility
11:15.8
na mag-servisyo sa atin.
11:18.6
pag pinapaliwanag mo yan,
11:21.0
hindi na kayo nakontento.
11:23.6
ano mo, Christian?
11:29.2
malaki yung pagpapahalaga natin
11:31.4
So, maraming magulang
11:34.2
ng kanilang mga anak.
11:36.7
Even if sa public school
11:38.8
hindi naman ibig sabihin
11:40.3
yung mga magulang
11:41.1
kasi kailangan mo
11:43.3
May mga school supplies
11:44.5
na kailangan mong bilhin
11:46.2
para makapag-aaral
11:48.2
Talagang ginagapang.
11:53.0
ng ganito-karamitan,
11:53.9
hindi makakahanap
11:54.8
ng maayos na trabaho.
11:58.0
nating mag-demand
11:59.1
na yung gobyerno natin
12:01.6
ayus-ayusin naman
12:02.6
yung ating quality
12:21.0
sa bagong Pilipinas